Leiðin til bættra lífskjara
Ingólfur Bender, aðalhagfræðingur SI, skrifar í ViðskiptaMoggann um efnahagslegan stöðugleika.
Ríkisstjórn Samfylkingar, Viðreisnar og Flokks fólksins hefur sett sér metnaðarfull markmið um að tryggja efnahagslegan stöðugleika. Með áherslu á að ná stjórn á fjármálum ríkisins með hagræðingu og endurbætur á opinberri stjórnsýslu er markmiðið að skapa skilyrði fyrir lækkandi verðbólgu og vaxtastig og aukna verðmætasköpun í atvinnulífinu.
Verðbólga hefur á undanförnu ári lækkað verulega, úr rúmlega 10% í upphafi árs 2023 niður í 4,8%. Þessi hjöðnun, ásamt lækkandi verðbólguvæntingum, hefur leitt til þess að Seðlabanki Íslands hefur frá því í október á síðasta ári lækkað stýrivexti úr 9,25% í 8,5%. Með lækkun verðbólgu og vaxta léttir á fjármagnskostnaði heimila og fyrirtækja og myndast svigrúm fyrir nýfjárfestingu og hagvöxt.
Mikilvægt er að stjórnvöld stuðli að því að þessi þróun haldi áfram. Til að skapa skilyrði fyrir efnahagslegt jafnvægi þarf að leggja áherslu á samkeppnishæfni og aukna framleiðni. Efla þarf framleiðslugetu hagkerfisins og mynda þannig grundvöll þess að saman geti farið aukin verðmætasköpun og stöðugleiki.
Í aðdraganda síðustu Alþingiskosninga lögðu Samtök iðnaðarins fram 30 umbótatillögur að aukinni samkeppnishæfni undir yfirskriftinni Hugmyndalandið. Þar var bent á að samtakamátturinn og viljinn til uppbyggingar hafi fært okkur stóra sigra. Með elju og staðfestu höfum við fjárfest í innviðum, samgöngum, fjarskiptum, húsnæði, nýsköpun og menntun og með því skapað frjóan jarðveg fyrir fjölbreytt atvinnulíf og velsæld. Við höfum sýnt að með hugmyndum, góðum ákvörðunum, framkvæmdum og samtakamætti getur Ísland náð miklum framförum á skömmum tíma.
Ísland stendur frammi fyrir áskorunum sem krefjast nýrrar sóknar. Áskoranirnar lúta að stórum hluta að því að framleiðslugeta hagkerfisins hefur ekki vaxið í takti við þarfir efnahagslífsins á síðustu árum. Það er jákvætt að ný ríkisstjórn ætli að bregðast við þessum áskorunum með því m.a. að styðja við nýsköpun, fjölga íbúðum hratt, tryggja jafnvægi á húsnæðismarkaði, fjárfestingu í samgöngum, auka orkuöflun, styrkja flutningskerfi raforku og sækja fram í menntamálum. Með uppbyggingu má skapa skilyrði stöðugleika og hagvaxtar.
Rekstrarhalli ríkissjóðs, sem áætlað er að nemi 1,2% af landsframleiðslu í ár. Án aðgerða stjórnvalda eru líkur á áframhaldandi halla næstu ár, sem gæti ógnað samkeppnishæfni og stöðugleika. Rekstrarhalli ríkissjóðs er veruleg áskorun. Hann dregur úr getu ríkisins til að bregðast við efnahagslegum sveiflum og eykur skuldsetningu til framtíðar.
Til að vinna gegn hallarekstri hyggst ríkisstjórnin hagræða í ríkisrekstri, einfalda stjórnsýslu og sameina stofnanir. Ríkisstjórnin hefur leitað eftir samstarfi við þjóðina um þetta efni og fjölmargar áhugaverðar tillögur borist. Aðgerðir stjórnvalda á þessu sviði eru nauðsynlegar til að nýta opinbera fjármuni betur, draga úr óþarfa kostnaði og tryggja skilvirkari þjónustu.
Til þess að markmiði um hallalausan ríkisrekstur verði náð er mikilvægt að saman fari markvissar aðgerðir sem auka hagkvæmni í rekstri ríkisins og efla verðmætasköpun í atvinnulífinu. Með þeim hætti er hægt að skapa sjálfbærni í ríkisrekstrinum, lækka skuldir ríkissjóðs til lengri tíma litið, búa í haginn þannig að hægt sé að mæta framtíðar áföllum.
Iðnaður er ein stærsta og mikilvægasta útflutningsgrein þjóðarinnar. Hann stendur undir um fimmtungi verðmætasköpunar hagkerfisins og í greininni starfa um 51 þúsund eða 22% af heildarfjölda starfandi á íslenskum vinnumarkaði. Skattspor iðnaðarins, þ.e. framlag iðnaðarins til samfélagsins í formi skattgreiðslna, er mjög stórt sem undirstrikar mikilvægi hans fyrir rekstur ríkis og sveitarfélaga. Með umbótum í málefnum sem auka samkeppnishæfni landsins styðja stjórnvöld best við áframhaldandi framlag iðnaðarins til bættra lífskjara landsmanna.
Ingólfur Bender, aðalhagfræðingur Samtaka iðnaðarins.
ViðskiptaMogginn, 15. janúar 2025.