Ár nýsköpunar 2020

6. jan. 2020

Nýtt ár mætir okkur með sínum tækifærum og áskorunum. Eftir langt hagvaxtarskeið gefur nú á bátinn, atvinnuleysi hefur aukist og fyrirtæki leita allra leiða til að hagræða í rekstri. Samkeppnishæfni landsins þarf að efla og er nýsköpun þar í burðarhlutverki. Fyrir lítið hagkerfi eins og Ísland er gríðarlega mikilvægt að byggja enn fleiri stoðir undir íslenskt atvinnulíf. Við viljum að Ísland sé þekkingarsamfélagið þar sem er ýtt og stutt við nýsköpun og frumkvöðlahugsun. Við viljum styðja við og hlúa að einstaklingum með hugmyndir og gefa þeim tækifæri til vaxtar. 

Samtök iðnaðarins vilja leggja sitt af mörkum til að efla hér atvinnulíf og velsæld. Liður í því er að helga árið 2020 nýsköpun í sínum víðasta skilningi. Nýsköpun og þróun á sér stað jafnt í nýjum sem grónum fyrirtækjum og með því að styðja við það eflum við samkeppnishæfni landsins til framtíðar. 

Tækifæri til nýsköpunar liggja á öllum sviðum atvinnulífsins. Nýsköpun leiðir til nýrra starfa og aukinna verðmæta. Ennfremur stuðlar nýsköpun að lausnum á samfélagslega mikilvægum áskorunum. Nú um stundir er um fátt meira rætt en áhrif loftslagsbreytinga og breytinga á vistkerfi okkar. Íslensk fyrirtæki hafa sannarlega margt fram að færa í þeim efnum með þekkingu á grænni orku og öðrum grænum lausnum. Ég er sannfærð um að íslensk fyrirtæki eiga frekari möguleika til að takast á við hlýnun jarðar og stuðla að sjálfbærri þróun. Lausnirnar munu koma frá atvinnulífinu og þar mun nýsköpun og þróun gegna lykilhlutverki. Stofnun Grænvangs, samstarfsvettvangs stjórnvalda og atvinnulífs um grænar lausnir, sýnir skýrt áhuga atvinnulífsins á þessum málum sem og metnað og vilja til að gera enn betur og meira. 

Ísland 2020 – sókn fyrir atvinnulíf og samfélag – með þekkingu, sjálfbærni og velferð að leiðarljósi. Þetta er titill skýrslu sem forsætisráðuneytið lét vinna og gefin var út árið 2010. Nú í upphafi árs 2020 er tilvalið að rýna aðeins í þá stefnumótun sem þar var sett fram og velta árangrinum fyrir sér. Skýrslan var unnin í kjölfar efnahagslegra hamfara hér á landi og ljóst að mikill vilji var til þess að endurreisa Ísland með metnaðarfullum hætti. Meðal markmiða var meðal annars að: 

• Lækka hlutfall íbúa með 75% örorkumat á aldrinum 18-66 ára úr 7,3% í 5,7% árið 2020. Því miður höfum séð gríðarlega fjölgun öryrkja á síðustu 10 árum og er það fámennri þjóð mikið áhyggjuefni. 
• Lækka hlutfall atvinnulausra úr 7% árið 2010 í 3% af heildarvinnuafli árið 2020. Þessu markmiði náðum við en þó höfum við séð fjölgun atvinnulausra á árinu 2019 sem tengja má dýfu í efnahagslífinu. 
• Bæta stöðu jafnréttismála þannig að gildi jafnréttisvísitölunnar global gender gap index verði nálægt 0,9 árið 2020. Hér erum við nálægt markmiðinu en árið 2018 vorum við með einkunnina 0,858. 
•  4% af landsframleiðslu sé varið til rannsókna, þróunar og nýsköpunar. Hér erum við í rúmum 2% og betur má ef duga skal. 
• Árið 2020 verði færni íslenskra grunnskólanemenda sambærileg við 10 efstu þjóðir samkvæmt OECD PISA-rannsókninni á lesskilningi og læsi á stærðfræði og raungreinar. Okkur hefur hrakað samkvæmt nýjustu PISA-rannsókninni og sérstaklega er lestrarkunnáttu ábótavant sem er áhyggjuefni. 

En lítum þá til efnahags- og þróunarmarkmiðanna: 

• Að opinberar skuldir verði ekki hærri en 60% af landsframleiðslu árið 2020. Nú eru heildarskuldir ríkissjóðs rúmlega 23% og eru með því lægsta innan OECD-ríkjanna. 
• Að verðbólga árið 2020 verði ekki yfir verðbólgumarkmiði Seðlabanka Íslands, þ.e. nú ekki hærri en 2,5%. Við höfum verið við verðbólgumarkmiðin frá árinu 2014 og fram á árið 2019 er verðbólga tók að hækka en það er viðbúið að verðbólgan færist nær markmiðinu á nýjan leik. 
• Vextir (langtímavextir) verði árið 2020 ekki hærri en tvö prósentustig umfram vexti í þeim þremur ríkjum ESB þar sem vextir eru lægstir. Vextir hafa verið að lækka hér á landi undanfarið og eru nú í sögulegu lágmarki. Það er fátt sem bendir til annars en að vextir muni halda áfram að lækka enda er það eitt af markmiðum lífskjarasamninganna. 

Eins og sjá má á þessari upptalningu, sem þó er ekki tæmandi, þá höfum við á undanförnum áratug náð markverðum og eftirtektarverðum árangri í samfélagi okkar. Endurreisn efnahagskerfis okkar hefur gengið vonum framar og ekkert sem bendir til annars en að við séum á góðri leið. Leið til framfara og frekari uppbyggingar. 

Ég lít björtum augum til ársins 2020. Sannfærð um að við eigum eftir að feta okkur áfram veginn til farsældar fyrir íslenska þjóð rétt eins og við höfum gert síðasta áratuginn. Það gerist hins vegar ekki af sjálfu sér og efla þarf samkeppnishæfni landsins með markvissum hætti eigi Ísland ekki að verða eftirbátur annarra ríkja. Lykilspurningin er sú hvað drífi vöxt framtíðar. Nýsköpun leikur þar stórt hlutverk. 

Tækifæri okkar liggja á öllum sviðum atvinnulífsins og það er okkar að grípa þau! 

Ég óska ykkur öllum farsældar á árinu 2020.

Guðrún Hafsteinsdóttir, formaður SI.

Morgunblaðið / mbl.is, 6. janúar 2020.