Eitt öflugt innviðaráðuneyti

15. sep. 2021

Samtök iðnaðarins hafa talað fyrir mikilvægi þess að koma á einu öflugu innviðaráðuneyti. Tillagan felur ekki í sér stofnun nýs ráðuneytis heldur sameiningu verkefna sem tengjast byggingarog mannvirkjagerð undir einn hatt en nú eru verkefni sem tengjast uppbyggingu húsnæðis og innviða hjá mörgum ráðuneytum. Með slíkri sameiningu í eitt innviðaráðuneyti verður til skilvirkni, aukin þekking og betra upplýsingaflæði milli sérfræðinga innan stjórnsýslunnar í þessum mikilvæga málaflokki. Ávinningurinn ætti að vera augljós fyrir stjórnvöld en ekki síður fyrir almenning og atvinnulíf sem þarfnast þess nú að húsnæðis- og innviðamál verði tekin enn fastari tökum á næsta kjörtímabili. 

Hér á landi hefur ekki tekist að skapa stöðugt umhverfi uppbyggingar. Þess í stað hefur uppbygging einkennst af átaksverkefnum, oft í kjölfar alvarlegs húsnæðisskorts. Kerfi innviða hér á landi er umfangsmikið. Í nýlegri skýrslu SI og Félags ráðgjafarverkfræðinga kemur fram að endurstofnvirði innviða er um 4.500 ma.kr. eða sem nemur 155% af landsframleiðslu. Þetta er talsvert umfangsmeira kerfi en finnst víðast hvar í öðrum löndum og endurspeglar það mikilvægi og stóran þátt innviða í verðmætasköpun þjóðarbúsins. Án góðra innviða verður ekki hægt að auka samkeppnishæfni landsins eða ráðast í fjölbreyttari atvinnuuppbyggingu. Bygginga- og mannvirkjagerð er sú grein hagkerfisins sem hefur að stærstum hluta staðið að baki uppbyggingu og viðhaldi innviðakerfisins og greinin hefur leikið lykilhlutverk í hagvexti undanfarinna ára. 

Jákvæðar skipulagsbreytingar hafa þegar átt sér stað á þessu kjörtímabili með sameiningu byggingarmála innan félagsmálaráðuneytisins og stofnun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar. Við upphaf nýs kjörtímabils gefst þó tækifæri til að gera enn betur. Skipulagsmálin eru enn hjá umhverfisráðuneytinu og uppbygging annarra innviða en bygginga er hjá samgönguráðuneytinu. Sérfræðingar með mikla færni og þekkingu á sviði bygginga- og mannvirkjagerðar bæði í innviðum og húsnæði innan ráðuneytanna eru því ekki sameinaðir og vinna því óhjákvæmilega ekki með eins skilvirkum hætti og hægt væri. 

Við ákvörðun um skiptingu ráðuneyta þykir flestum bæði sjálfsagt og nauðsynlegt að sameina málaflokka mikilvægra greina undir eitt ráðuneyti. Þannig má nefna að landbúnaður og sjávarútvegur eru með sérstakt ráðuneyti tileinkað þeirra málefnum. Það sama ætti að gilda um bygginga- og mannvirkjagerð enda ein af undirstöðum okkar samfélags. Greinin er umfangsmikil í íslensku efnahagslífi en heildarfjöldi starfandi í mannvirkjagerð er 14.200 sem er um 6,9% af heildarfjölda starfandi í landinu. Greinin skapar 7,9% landsframleiðslunnar sem nemur rúmlega 200 mö.kr. Til samanburðar þá er fjöldi starfandi í landbúnaði og sjávarútvegi 11.600 eða um 5,6% af heildarfjölda starfandi. Mikilvægi þess að sameina málefni byggingaog mannvirkjagerðar og setja aukinn kraft í málaflokkinn ætti því að vera öllum ljóst. Verkefnin sem ráðast þarf í á næsta kjörtímabili eru fjölmörg. Kjarni málsins er að núverandi starfsumhverfi bygginga- og mannvirkjagerðar er óskilvirkt og óhófleg reglubyrði eykur jafnframt flækjustig. Boðleiðir eru langar og ákvarðanataka tímafrek. Binda þarf enda á skort á eignarhaldi og yfirsýn sem ríkt hefur í málaflokknum svo að hægt verði að tryggja gæði og stöðuga uppbyggingu. 

Með einu innviðaráðuneyti verður einnig mögulegt að grípa tækifærin og taka þátt í þeim miklu breytingum sem eiga sér stað í þessum iðnaði. Bygginga- og mannvirkjagerð stendur á tímamótum bæði hér á landi og á heimsvísu. Ráðast þarf í öflugar breytingar á regluverkinu svo að hægt verði að draga úr kostnaði, byggja rétt, tryggja gæði og síðast en ekki síst mæta sívaxandi kröfum um grænni uppbyggingu með þróun og nýsköpun. 

Nú er rétti tíminn til að setja bygginga- og mannvirkjagerð ofar á forgangslistann. Ávinningurinn er augljós. Með einu öflugu innviðaráðuneyti verður hægt að hraða umbótum og allri uppbyggingu, fólki og fyrirtækjum til heilla. 

Jóhanna Klara Stefánsdóttir, sviðsstjóri mannvirkjasviðs SI.

Morgunblaðið, 15. september 2021.