Gulleyjan Ísland

21. maí 2025

Undanfarna mánuði höfum við hjá Samtökum iðnaðarins ferðast um landið og rætt við fólk um tækifærin. Hvert sem við komum skynjum við vilja til fjárfestinga hvort heldur sem er í rótgrónum fyrirtækjum eða í nýjum iðnaði. Fólk og fyrirtæki leitast þannig við að fjárfesta í vexti framtíðar. Það er því full ástæða til bjartsýni fyrir framtíð Íslands.

Það er þó ýmislegt sem heldur aftur af fjárfestingum. Vextir eru háir þannig að það er dýrt að framkvæma. Það skortir raforku eða heitt vatn til þess að knýja starfsemi. Ef orkan væri til staðar þarf að koma henni á rétta staði. Það er mjög flókið og tímafrekt að fá leyfi til framkvæmda. Fleira mætti telja til. Þessi vandamál eru heimatilbúin en þar með er það undir okkur sjálfum komið að ryðja þessum hindrunum úr vegi.

Þetta á við víðar. Evrópa hefur dregist verulega aftur úr Bandaríkjunum í lífsgæðum og framþróun undanfarin ár. Af stærstu tæknifyrirtækjum heims eru fá stór í Evrópu meðan iðnaðurinn hefur blómstrað í Bandaríkjunum. Í skýrslu sinni benti Mario Draghi á að án iðnaðarstefnu muni Evrópa dragast enn frekar aftur úr í samkeppni við Bandaríkin og Kína.

Öflugt atvinnulíf er kjarninn

Gott samfélag verður ekki til af sjálfu sér. Öflugt atvinnulíf er kjarninn en það krefst skýrrar sýnar, stefnu og samstillts átaks. Það er þar sem verðmætin verða til sem gera okkur kleift að fjárfesta í velferð, menntun og innviðum. Stjórnendur, starfsfólk og eigendur fyrirtækja hafa mikið um það að segja hvernig til tekst en það er líka undir stjórnvöldum komið, þau móta leikreglurnar. Með ákvörðunum, orðum og gjörðum hafa stjórnvöld áhrif á hvernig til tekst á hverjum einasta degi.

Iðnaðarstefna er skýr sýn og leiðarljós fyrir fjárfestingu í vexti hagkerfisins og aukna framleiðni. Slík stefna þarf að taka til umbóta í mörgum málaflokkum og miða að því að auka verðmætasköpun með markvissum hætti og auka framleiðni í hagkerfinu.

Það þarf fólk með réttu hæfnina til að sinna fjölbreyttum störfum. Hér á landi þarf til dæmis fleiri iðnmenntaða á vinnumarkað og eins þarf fleiri með bakgrunn í raunvísindum, verkfræði, tölvunarfræði og tengdum greinum til að starfa í ört vaxandi hugverkaiðnaði.

Öflugir innviðir, vegir, fjarskipti, húsnæði, veitur og fleira, eru lífæðar samfélagsins og leggja grunn að verðmætasköpun. Á Íslandi höfum við því miður orðið vitni að vanrækslu í innviðauppbyggingu til langs tíma. Sama má segja um húsnæðismálin, of fáar íbúðir hafa verið byggðar undanfarin fimmtán ár sem hefur hækkað fasteignaverð og haft áhrif á lífskjör.

Umgjörðin skiptir máli

Með því að hvetja til nýsköpunar, meðal annars með skattahvötum vegna rannsókna og þróunar, hafa stjórnvöld hvatt frumkvöðla og þau tæplega 20 þúsund sem starfa í hugverkaiðnaði til dáða. Afraksturinn af markvissri uppbyggingu og stefnumótun blasir nú við enda hefur útflutningur hugverkaiðnaðarins tvöfaldast á aðeins tveimur árum. Hugverkaiðnaður gæti orðið verðmætasta útflutningsstoðin við lok áratugarins ef rétt er á málum haldið. Umgjörð sem stjórnvöld skapa skiptir þar meginmáli.

Starfsumhverfi fyrirtækja skiptir sköpum. Ef regluverk er flóknara og meira íþyngjandi hér en í öðrum löndum eða ef skattar og gjöld eru hærri, þá verðum við af tækifærum.

Framboð raforku er forsenda þess að hægt sé að framleiða verðmæti og stjórnvöld í öðrum ríkjum leggja allt kapp á að tryggja næga orku fyrir samfélagið. Því miður hefur ekki verið virkjað nægilega mikið í takt við vöxt og viðgang samfélagsins og því hefur verð raforku hækkað umtalsvert síðustu misseri. Án nægrar og hagkvæmrar orku er dregið úr tækifærum til verðmætasköpunar.

Samtök iðnaðarins fagna því að ríkisstjórnin boði iðnaðarstefnu fyrir Ísland en slík stefna getur orðið stökkpallur okkar inn í næsta hagvaxtarskeið og greitt götu vaxtar og verðmætasköpunar. 

Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri SI.

Viðskiptablaðið / vb.is, 21. maí 2025.