Áfangi í þróun íbúalýðræðis?

Leiðari Íslensks iðnaðar í mars/apríl 2007

3. apr. 2007

Að lokinni atkvæðagreiðslu um stækkun álvers­ins í Straumsvík er rétt að staldra við og skoða niðurstöðuna.

88 atkvæði

Niðurstaðan er sú að nei sögðu 6.382 (50,3%) en já sögðu 6.294 (49,7%). Munurinn er 88 atkvæði. Niðurstaðan er sú að íbúar Hafnarfjarðar eru klofnir í tvær hnífjafnar fylkingar. Hafnfirðingar hafa með ótrúlega naumum meirihluta hafnað stækkun stærsta iðnfyrirtækis í bænum og þar með stytt líftíma þess til muna.

Afturvirk og íþyngjandi aðgerð

Sá, sem þetta skrifar, hefur fyrir löngu lýst efasemdum um þá aðferð bæjarstjórnar í Hafnarfirði að setja stækkun ál­­versins í atkvæðagreiðslu.  Ástæðan er m.a. sú að  engar reglur eru til um slíka atkvæðagreiðslu. Hún er þar að auki í þessu tilviki afturvirk íþyngjandi aðgerð sem beinist að til­teknu fyrirtæki.  Bæjaryfirvöld hafa unnið með Alcan í mörg ár að stækkun álversins og seldu því lóð  fyrir fjórum árum að undangengnu umhverfismati. Starfsleyfi var gefið út fyrir tveim árum og orkukaupasamningar gerðir við Landsvirkjun og Orkuveitu Reykjavíkur í fyrra. Það er ekki fyrr en 23. janúar 2007 sem formleg tillaga um almenna atkvæða­greiðslu er lögð fram í bæjarráði Hafnarfjarðar. Fyrirtækið hefur lagt í kostnað sem nemur hundruðum milljóna  vegna fyrirhugaðrar stækkunar og þarf auk þess að bera kostnað af því að kynna eigin málstað og standa í kosningabaráttu upp á líf og dauða. Það verður fróðlegt að sjá hvort fyrirtækið lætur nú reyna á réttarstöðu sína gagnvart Hafnarfjarðarbæ.

Margir skaðast en hver hagnast?

Það er alveg ljóst að allt þetta ferli hefur stórskaðað Alcan í Straumsvík.  Fyrirtækið hefur eytt stórfé í að undirbúa stækk­un sem nú er felld með naumum meirihluta. Þessi niðurstaða skaðar starfsmenn álversins og fjölskyldur þeirra og setur at­­vinnuöryggi þeirra í uppnám. Sama er að segja um fjölmarga undirverktaka og birgja álversins, sem verða af viðskiptum sem nema hundruðum milljóna króna á ári hverju.

Verst fyrir Hafnarfjarðarbæ

Öllum má nú vera ljóst að fyrirtæki, sem eru með atvinnu­rekstur í Hafnarfirði eða íhuga að starfa þar, geta búist við hverju sem er úr þeirri átt.  Svo mikið er víst að þessi með­höndlun á atvinnufyrirtæki er fáheyrð og ekki til þess fallin að laða atvinnurekstur til Hafnarfjarðar.  Bæjarfélagið verður um ókomin ár af skatttekjum sem nema hundruðum milljóna á ári frá fyrirtækinu, starfsmönnum þess og undir­verktökum.  Að auki þarf Hafnarfjarðarbær að leggja í verulegan kostnað vegna umsaminna raflínulagna í jörð þó að ekki verði af stækkun. 

Engin skoðun á eigin tillögum

Undarlegast af öllu er að meirihluti bæjarstjórnar í Hafnarfirði lét ekki og hefur enn ekki látið uppi neina skoðun á eigin samn­ingagerð og skipulagstillögum. Það er lágmarkskrafa til kjörinna fulltrúa að þeir standi eða falli með eigin tillögum, jafnvel þótt þeir kjósi að leggja þær tillögur í dóm kjósenda.

Umhverfismálin

Allir, sem hafa kynnt sér staðreyndir um umhverfisáhrif frá stækkuðu álveri í Straumsvík, vita og viðurkenna að lífi og heilsu Hafnfirðinga er á engan hátt stefnt í hættu með rekstri álversins í Straumsvík hvort sem það verður stækkað eða ekki. Niðurstaðan úr atkvæðagreiðslunni 31. mars breytir þar engu um.

Svo eru þeir sem hugsa um umhverfismálin hnattrænt. Marg­ir þeir, sem hafa áhyggjur af umhverfismálum og gróður­húsa­áhrifum heimsins, eru heiðarlegt fólk sem vill láta gott af sér leiða. Það er hins vegar mikil sjálfsblekking að trúa því að með því að stöðva stækkun álversins í Straumsvík sé dreg­ið úr gróðurhúsaáhrifum í heiminum.  Allar horfur eru á að virkjanir í neðri hluta Þjórsár verði byggðar og raforkan not­uð til álframleiðslu annars staðar, sennilega í Helguvík. Þar þarf enga atkvæðagreiðslu. Niðurstaðan í Hafnarfirði mun heldur ekki stöðva eða slá á frest öðrum áformum um orku­frekan iðnað.  Sennilega þvert á móti. Jafnvel þótt um­­hverfis­­verndarsinnum tækist að stöðva frekari uppbyggingu hér­lendis og koma álframleiðslunni til annarra landa eru sterk­ar líkur á að hnattrænu áhrifin yrðu neikvæð.  Það er nefni­lega óvíða í heiminum hægt að framleiða ál með minni umhverfis­áhrifum en einmitt hér.

Áfangi í þróun íbúalýðræðis?

Að lokum: Það eru hreinustu öfugmæli þegar bæjarstjórnar­- meirihlutanum í Hafnarfirði er hrósað fyrir það hugrekki að setja stækkun álversins í atkvæðagreiðslu rétt í þann mund sem framkvæmdir ættu að vera að  hefjast.  Það eru enn meiri öfugmæli þegar bæjarstjórinn kallar niðurstöðuna: „Mikilvægan áfanga í þróun íbúalýðræðis.“  Það er ástæða til að velta fyrir sér hver verður næsti áfangi í þróun íbúalýðræð­is í Hafnarfirði. Hann hlýtur því að gefa út yfirlýsingu um það hvernig hann hyggst beita slíkri atkvæðagreiðslu í tengslum við uppbyggingu atvinnurekstrar í Hafnarfirði.  Sá, sem verð­ur næstur, þarf að vita í tæka tíð að hverju hann gengur.