Sala upprunaábyrgða úr landi skaðar ímynd Íslands

19. feb. 2020

Nýting umhverfisvænnar orku skapar Íslandi afgerandi sérstöðu meðal þjóða heims. Sem lítið hagkerfi á Ísland einnig allt undir í utanríkisviðskiptum. Ísland er eitt örfárra landa í heiminum sem getur markaðssett sig sem land hreinnar, endurnýjanlegrar orku. Raforkan sem hér er framleidd er 99,9% endurnýjanleg orka og er öll orkan nýtt til verðmætasköpunar innanlands. Þessi staða gerir það að verkum að Ísland hefur gríðarlegt náttúrulegt samkeppnisforskot í harðri alþjóðlegri samkeppni þegar umhverfis- og loftslagsmál eru í brennidepli og ríki heims keppast við að standa við alþjóðlegar skuldbindingar í þeim efnum. 

Sala upprunaábyrgða raforku grefur undan þessari sérstöðu. Með sölu upprunaábyrgða inn á evrópskan markað er íslenskum orkufyrirtækjum skylt, við upplýsingagjöf um raforkusölu sína, að skipta upplýsingum um endurnýjanlegan uppruna út fyrir upplýsingar sem endurspegla samsetningu orkugjafa í Evrópu. Hvað þýðir þetta? Jú, þetta hefur það í för með sér að með sölu ábyrgðanna breytist uppgefin orkusamsetning í opinberum tölum hér á landi og samkvæmt þeim upplýsingum mætti ætla að á Íslandi væri uppruni raforku 55% jarðefnaeldsneyti, 34% kjarnorka og einungis 11% endurnýjanleg orka. Þetta er alls ekki raunin, heldur af leiðing þess að íslensk orkufyrirtæki selja upprunaábyrgðir úr landi. Þetta getur valdið ruglingi í upplýsingagjöf og skilaboðum út á markaði. Það eitt og sér skaðar hagsmuni Íslands. Þetta gerir útflutningsfyrirtækjum erfiðara fyrir í markaðssetningu á vörum og þjónustu. Þetta skaðar ímynd Íslands sem land hreinnar orku. 

Ísland er lokað raforkukerfi. Engin orka er f lutt úr landi með beinum hætti heldur er hún nýtt til verðmætasköpunar hér. Íslensk orkufyrirtæki eru að flytja úr landi skírteini sem staðfesta að endurnýjanleg orka hafi verið framleidd. Þetta kerfi var sett á laggirnar í Evrópu til að skapa hvata og ýta undir orkuskipti. Hér á Íslandi er engin þörf á slíku. Með því að selja upprunaábyrgðir til erlendra aðila sköðum við hins vegar okkar eigin hagsmuni því það hefur áhrif á uppgefna orkusamsetningu hér á landi. Tapið af þessu er vafalítið mun meira en tekjur af sölu ábyrgðanna nema. Hér er verið að fórna meiri hagsmunum fyrir minni. Íslensk stjórnvöld hafa um langt skeið markaðssett Ísland sem land hreinna orkugjafa, og gera enn, þrátt fyrir að sala íslenskra orkufyrirtækja á upprunaábyrgðum úr landi kunni að standa í vegi fyrir slíkum fullyrðingum. Í besta falli rýrir hún trúverðugleika þeirra. 

Fyrirtæki alls staðar um heim horfa í auknum mæli til umhverfisáhrifa af sinni starfsemi og eru síauknar kröfur gerðar til þess að fyrirtæki starfi í sátt og samlyndi við umhverfi og samfélag. Með sérstöðu Íslands að leiðarljósi eigum við að sækja fram í utanríkisviðskiptum. Ísland hefur hag af því að það liggi skýrt fyrir í allri upplýsingagjöf að hér er öll atvinnustarfsemi knúin áfram af hreinum orkugjöfum. Það er hagur þjóðarinnar og við eigum að geta gert þær kröfur til íslenskra orkufyrirtækja, sem eru að mestu í eigu hins opinbera, að þau hafi víða hagsmuni að leiðarljósi í sínum störfum. Jákvæð ímynd Íslands á þessu sviði gagnast ekki eingöngu orkufyrirtækjum og orkusæknum iðnaði heldur getur hún nýst í allri markaðssetningu á íslenskum vörum og þjónustu á erlendri grundu. Það má ekki vera vafi á því að íslensk fyrirtæki geti nýtt sér þetta samkeppnisforskot á alþjóðlegum mörkuðum. Við eigum ekki að selja það frá okkur. Forsætisráðherra orðaði þetta vel þegar hún varpaði fram þessari spurningu í ræðu á Viðskiptaþingi 2018: „Hver vill ekki selja fisk frá kolefnishlutlausu landi?“ Þetta eru hagsmunirnir sem eru undir.

Sigríður Mogensen, sviðsstjóri hugverkasviðs SI.

Fréttablaðið, 19. febrúar 2020.