Greinasafn (Síða 34)

Umtalsverð stýrivaxtalækkun (0,6%) nú um mánaðamótin er að sjálfsögðu ánægjuefni og sérstaklega er gleðilegt að Seðlabanki Íslands skuli ekki taka undir með þeim hagspekingum sem vilja fresta vaxtalækkunum nú til þess að búast til varnar gegn þensluáhrifum væntanlegra virkjana- og stóriðjuframkvæmda. Enn eru vextir hér á landi þó mjög háir. Það sem máli skiptir er að vegna þess hve hratt verðbólgan hefur lækkað hafa raunvextir hér á landi farið hækkandi. Eins og myndin sýnir þurfa stýrivextir að lækka hratt á komandi mánuðum til þess að fyrirbyggja að raunvextir hækki ekki ört á ný. Stýrivextir Seðlabankans eru nú 7,9% samanborið við 3,25% stýrivexti Seðlabanka Evrópu.

Ýmsir þeirra, sem börðust harðast gegn EES-samningnum á sínum tíma, óttuðust að með honum væri of langt gengið varðandi framsal á ákvörðunarrétti okkar til ESB í ýmsum málum. Til þess að tryggja frjáls og óhindruð viðskipti á innri markaði Evrópu er augljóst að samræma þarf ákaflega margt í lögum og reglum Evrópuríkja. Með samningnum var vissulega framseldur hluti af fullveldi okkar eða því deilt með öðrum Evrópuþjóðum. Tilgangurinn er hins vegar ekki sá að svipta Evrópuþjóðir frelsi og forræði í eigin málum heldur að auðvelda viðskipti, auka hagvöxt og bæta lífskjör í aðildarríkjunum.

Mikið hefur verið rætt og ritað um kostnaðinn af ESB aðild. Margir hafa talið að aðildargjöldin, sem Íslenska ríkið kemur til með að greiða til ESB, séu það sem málið snýst um. Því fer fjarri. Til að leiðrétta þann misskilning er nauðsynlegt að leggja heildarmat á ávinninginn af ESB aðild þótt hann sé vissulega háður óvissuatriðum.

Sá sem þetta skrifar hefur verið og er enn þeirrar skoðunar að það sé fyrirtækjum og heimilum þessa lands afar þungbært að greiða langtímum saman mun hærri vexti en fyrirtæki og heimili nágrannalandanna þurfa að greiða.

Um þessar mundir eru þrjú frumvörp til afgreiðslu á Alþingi: Í fyrsta lagi um opinberan stuðning við vísindarannsóknir, annað um Vísinda- og tækniráð og það þriðja um opinberan stuðning við tækniþróun og nýsköpun í þágu atvinnulífsins.

Undirrituðum barst nýlega í hendur eintak af skýrslu Alþjóða gjaldeyrissjóðsins, World Economic Outlook, þar sem dregið er saman yfirlit um ástand og horfur í efnahagsmálum heimsins. Þar má sjá að við Íslendingar erum aftur komnir í þá afleitu stöðu að skera okkur úr með meiri verðbólgu en í nokkru öðru þróuðu landi. Á hinn bóginn er hvergi minna atvinnuleysi þótt víða hafi dregið mjög úr því, ekki síst í smærri ríkjum Evrópu. Verstu fréttirnar eru þær að hvergi, nema í Japan, eru horfur á hagvexti á þessu ári lakari en hér og hvergi eru vextir hærri en á Íslandi.

- Áramótahugleiðing Vilmundar Jósefssonar formanns Samtaka iðnaðarins -
Undanfarin ár hafa verið lengsta hagvaxtarskeið í sögu íslenska lýðveldisins. Nú þegar illilega hefur slegið í bakseglin er von að spurt sé hvað hafi farið úrskeiðis. Ekki svo að skilja að það sé nýtt að efnahagsuppsveifla hérlendis hafi endað með gjaldeyriskreppu og gengisfellingu. Það er regla án undantekninga. Það sem er óvenjulegt nú er að uppsveiflan kom ekki úr hafinu í formi aukins afla eða erlendra verðhækkana og niðursveiflan byrjar að þessu sinni hvorki með aflabresti né erlendum áföllum. Hagsveiflan var að mestu heimatilbúin.

Flestir eru sammála um það að skýrari reglur um framkvæmd útboða sem settar voru í tengslum við aðild okkar Íslendinga að EES - samningnum hafi verið mikið framfaraspor. Síðan hafa þær verið festar í sessi og endurskoðaðar, nú síðast á þessu ári. Auðveldlega má enn benda á galla á þessum reglum eins og þann að útboðsskylda nær ekki til sveitarfélaga nema í allra stærstu verkum. Tilkoma rammasamninga er heldur ekki fagnaðarefni þar sem bjóðandi veit ekki hvort hann fær nokkur viðskipti þó að við hann sé samið. En burtséð frá slíkum atriðum eru reglurnar í heild skýrari og betri en þær voru og fjármálaráðuneytið hefur þar unnið gott verk.

Undirritaður er einn þeirra sem hefur undanfarin ár fylgst með breytingum á íslenskum fjármagnsmarkaði og fagnað í einlægni þeim framförum sem þar hafa orðið í átt til aukins frjálsræðis og samkeppni. Hef í lengstu lög viljað trúa því að með sömu og svipuðum starfsskilyrðum og galopnu hagkerfi myndum við fara að haga okkur eins og aðrar þjóðir sem við viljum bera okkur saman við, versla við og keppa við.

Umræður um aðild að Evrópusambandinu (ESB) hafa verið af skornum skammti. Það er einkum tvennt sem einkennir málflutning andstæðinga aðildar. Annars vegar er að það sé ekkert sem kalli á aðild, EES-samningurinn þjóni þeim tilgangi sem honum var ætlaður og dugi okkur vel. Þess vegna sé skynsamlegast að bíða og sjá hverju fram vindur innan ESB. Hins vegar halda þeir því fram að fylgjendur aðildar hafi ekki sett fram nein efnahagsleg eða áþreifanleg rök fyrir aðild Íslands að ESB. Hvort tveggja er fjarri sanni en svo virðist sem margvísleg rök, sem sett hafa verið fram fyrir aðild, nái einhverra hluta vegna ekki til andstæðinga aðildar eða þeir kjósi einfaldlega að skella skollaeyrum við þeim.

Mikil umræða hefur að vonum verið um vaxtastigið á Íslandi þar sem grunnvextir (stýrivextir) hafa langtímum saman verið tvöfaldir og nú nærri þrefaldir á við það sem þekkist í nágrannalöndum. Hitt hefur mun minna verið rætt að íslenskar lánastofnanir hafa notað tækifærið og aukið eigin álagningu, það er vaxtamun inn- og útlána, verulega að undanförnu.

Þegar spurt er: „Hvernig gengur í iðnaðinum?“, þá verður stundum fátt um svör. Iðnaðurinn er sem betur fer afar fjölbreyttur og fyrirtækin innbyrðis ólík. Allt frá persónulegri þjónustu og hugbúnaðargerð yfir í þungaiðnað og hátækni. Það sem hér er sagt um stöðu iðnaðarins er nokkurs konar meðaltal byggt á samtölum við forsvarsmenn fyrirtækja úr ólíkum áttum.