Mikil tækifæri í íslenskum matvælum og heilsuefnum
Lærum ef reynslunni - staða og horfur í rekstri frumkvöðlafyrirtækja á sviði matvæla og heilsuefna á Íslandi er heiti á nýrri skýrslu sem gefin er út í samstarfi Íslenska sjávarklasans, Matarauðs Íslands, Samtaka iðnaðarins og Íslandsstofu. Í skýrslunni kemur meðal annars fram að aldrei áður hafi jafn mörg ný fyrirtæki á sviði matvæla- og heilsuefnaframleiðslu litið dagsins ljós hérlendis eins og undanfarin ár. Fjöldi nýsköpunarfyrirtækja á þessu sviði sé vísbending um að mikil tækifæri séu til vaxtar fyrir íslenskt atvinnulíf um allt land í matvælaframleiðslu. Á tímum heimsfaraldurs af völdum COVID-19 hafi berlega komið í ljós mikilvægi fæðuöryggis fyrir þjóð eins og Íslendinga. Um leið og sjónum sé beint að innlendri matvælaframleiðslu sést sú mikla gróska sem sé í þessari atvinnugrein. Ekki síst eigi það við um fjölmarga nýja sprota í matvæla- og heilsuefnaframleiðslu.
Í skýrslunni ritar Sigurður Hannesson, framkvæmastjóri SI, ávarp undir yfirskriftinni Ísland er forðabúr. Þar segir hann meðal annars að um aldir hafi Ísland verið forðabúr og landsmenn lifað á gæðum hafs og lands og afurðir verið mikilvægar til útflutnings. Hann segir frumkvöðlastarfsemi á sviði matvæla og heilsuefna blómlega eins og fram komi í skýrslunni. Margt hafi tekist vel en ýmislegt megi gera betur og fari vel á því að greina það og bæta síðan úr þannig að nýir sprotar geti betur vaxið og gefið af sér. Innan Samtaka iðnaðarins séu 1.400 fyrirtæki í ólíkum greinum iðnaðar, stór fyrirtæki og smá. Mörg fyrirtæki á sviði matvælaiðnaðar séu innan raða samtakanna af öllum stærðum og um land allt. Hann segir þessa skýrslu geta orðið mikill innblástur og hvatning fyrir sprota á sviði matvæla – jafnt sem aðra sprota – að sækja fram og vinna að umbótum sem skili auknum verðmætum.
Aðgerðir sem geta eflt nýsköpunarfyrirtækin
Í skýrslunni er birtur listi yfir 10 aðgerðir sem eflt geta nýsköpunarfyrirtæki í matvælum og heilsuefnum:
- Skoða þarf hvort auka megi undanþágur nýsköpunarfyrirtækja til að greiða opinber gjöld um einhvern tíma og þá ekki síst gjöld tengd starfsfólki.
- Borið hefur á þekkingarleysi í tollafgreiðslu ESB ríkja í sambandi við stöðu EES ríkja sem leitt hefur til kostnaðar og tafa. Utanríkisráðuneytið þarf að auka upplýsingagjöf til ESB um þessi mál.
- Auka þarf styrki til að vinna að markaðs- og sölumálum erlendis. Skoða ber hvort hvetja megi til samstarfs fyrirtækja í útflutningi með slíkum styrkjum.
- Áfengislöggjöfin þarfnast endurskoðunar. Horfa þarf sérstaklega til minni framleiðenda í lögunum og hvernig megi bæta stöðu þeirra m.a. í tengslum við matarferðaþjónustu.
- Eftirlitsiðnaðurinn er mikilvægur en það skortir gegnsæi, samstarf má auka á milli iðnaðar og eftirlitsstofana og setja skýrari vinnureglur.
- Skoða ber hvernig efla megi útflutning með sameiginlegu vörumerki, ráðgjafaneti um útflutning og nánari samvinnu fyrirtækja.
- Flutningskostnaður innanlands og á milli Íslands og annarra landa er íþyngjandi og skoða ber hvernig megi lækka hann fyrir frumkvöðlafyrirtæki.
- Stuðningur við matarfrumkvöðla hjá Matís hefur reynst vel en huga þarf að því að koma upp öflugra atvinnueldhúsi og annarri aðstöðu fyrir matarfrumkvöðla sem verði samnýtt af fyrirtækjum.
- Skoða ber hvernig hægt er að einfalda stofnun matvælafyrirtækja hérlendis en svo virðist sem það sé umtalsvert flóknara en í mörgum samkeppnislöndum.
- Vekja þarf áhuga fjárfesta á þátttöku í matvælafyrirtækjum og skoða hvort hægt er að beita einhverjum skattalegum aðgerðum til þess.
Hér er hægt að nálgast skýrsluna.