Hernaðurinn gegn fólkinu
Árið 2011 er þriðja týnda árið í röð á Íslandi. Þessi þrjú ár eru ár hinna glötuðu tækifæra. Það hafa tapast 21.000 störf, nær 12.000 manns eru enn án atvinnu og langtímaatvinnuleysi er farið að gera alvarlega vart við sig, kaupmáttur hefur dregist saman, skattpíning er tilfinnanleg, niðurskurður í stoðkerfum ríkis og sveitarfélaga, þúsundir heimila og fyrirtækja eiga í fjárhagslegum vanda og fjárfestingar eru í 70 ára sögulegu lágmarki.
Vandinn er svona stór vegna þess að Íslendingar hafa ekki nýtt tækifæri sín til þess að snúa hratt og örugglega við þróuninni eftir áföllin frá 2008. Hér hefur verið fylgt rangri efnahagsstefnu, stefnu samdráttar og skattpíningar í stað djarfrar vaxtarstefnu – hagvaxtarstefnu sem einkennist af eflingu atvinnulífs með uppbyggingu, markvissum fjárfestingum og skynsamlegri nýtingu auðlindanna.
Sitthvað hefur vitanlega þokast í rétta átt frá hruni en ég held því fram að við værum komin miklu lengra í rétta átt og hagur þjóðarinnar væri allur annar og betri ef náðst hefði samstaða um hagvaxtarstefnu og markvissa eflingu atvinnulífsins.
Lítum á nokkur atriði sem blasa við um þessi áramót:
- Samningar sem aðilar vinnumarkaðarins hafa gert við ríkisstjórnina um að ryðja úr vegi hindrunum vegna verðmætaskapandi verkefna hafa ítrekað verið sviknir. Tækifæri til uppbyggingar á sviði orkufreks iðnaðar og annars iðnaðar hafa af þessum sökum ekki verið nýtt.
- Ágreiningur um framtíðarstefnu í sjávarútvegi hefur staðið allt kjörtímabilið og leitt til þess að sjávarútvegurinn býr við óvissu sem veldur því að fyrirtæki í greininni treysta sér ekki til að fjárfesta og ráðast í varanlegar endurbætur á fjármunum sínum. Óvissa í sjávarútvegi kemur í veg fyrir atvinnuskapandi framkvæmdir. Ekki er að sjá að sættir séu í sjónmáli milli ríkisstjórnarinnar og hagsmunaaðila í sjávarútvegi um framtíðarstefnuna.
- Fjárfestingar eru í sögulegu lágmarki í 70 ár. Við gerð kjarasamninga sl. vor var við það miðað að ríkisvaldið greiddi fyrir fjárfestingum og ryddi hindrunum úr vegi til þess að fjárfestingar kæmust á skrið. Það var ein af forsendum kjarasamninganna til þess að draga úr atvinnuleysi og auka varanlega verðmætasköpun í þjóðfélaginu. Þetta hefur ekki gengið eftir.
- Óvildar verður vart í garð fjárfesta. Einkum erlendra fjárfesta og það á tímum þegar Íslendingar þurfa mjög á samstarfi við þá að halda við uppbyggingu atvinnulífsins. Þarf ekki annað en að benda á dæmið um Magma frá í fyrra þar sem ríkisvaldið varð sér til minnkunar með framgöngu sinni og svo afstöðu innanríkisráðherra til hugmynda Kínverjans Huang Nubo um margvísleg umsvif á sviði ferðaþjónustu í Þingeyjarsýslum. Útlendingahræðsla gerir vart við sig.
- Haft er eftir prófessor við Háskólann á Bifröst að það þurfi að fara hundrað ár til baka í Íslandssögunni til að finna hærra hlutfall brottfluttra umfram aðflutta Íslendinga hin síðari ár. 21.000 störf hafa tapast frá árinu 2008 og enn eru nær 12.000 manns án atvinnu. Forsætisráðherra svarar því til að atvinnuleysi á Íslandi sé í prósentum ekki meira en úti í Evrópu. En við höfum verið laus við atvinnuleysi í áratugi og eigum ekki að sætta okkur við það ófremdarástand sem víða hefur viðgengist á Vesturlöndum í þessum efnum.
- Ekki er að heyra á ráðamönnum að gjaldeyrishöftin séu að fara. Framtíðarsýn Íslendinga – alla vega til næstu ára – er því miður sú að hér verði gjaldeyrishöft með einum eða öðrum hætti. Gjaldeyrishöft draga mátt úr hagkerfinu og hamla gegn ýmsum fjárfestingar-og vaxtartækifærum. Þá er einnig sú hætta fyrir hendi að við förum að líta á höftin sem sjálfsögð og sætta okkur við þau. Það er hættulegt sálarástand þjóðar.
- Ice-Save málið er enn í hnút og nú komið fyrir erlenda dómstóla. Enginn veit í hvað stefnir varðandi það.
- Íslendingar þyrftu að hafa 4-5% hagvöxt ef skjót leið okkar út úr kreppunni væri vörðuð raunhæfum væntingum. Núverandi hagvöxtur hvílir á veikum grunni sem byggir á einkaneyslu en ekki á fjárfestingum til varanlegrar atvinnusköpunar. Það er sjálfsblekking að líta þannig á að eyðsluhagvöxtur skili okkur einhverju sem máli skiptir til framtíðar. Við þurfum öflugan hagvöxt sem byggður er á verðmætasköpun í sjálfu atvinnulífinu.
- Ríkisstjórnin aðhyllist skattpíningarstefnu. Í stað þess að velja vaxtarstefnu og aukna tekjumyndun í þjóðfélaginu er valin sú leið að skattpína fólk og fyrirtæki samhliða niðurskurði í heilbrigðiskerfinu, menntakerfinu og velferðarkerfinu. Fremur ætti að breikka skattheimtuna á grundvelli aukinna tekna í þjóðfélagi vaxtar en að hækka skattprósentur og innleiða nýja skatta.
- Auðlegðarskatturinn er kapituli út af fyrir sig. Í honum felst eignaupptaka og virtir hæstaréttarlögmenn hafa haldið því fram að vafi kunni að leika á því að skatturinn standist eignarréttarákvæði stjórnarskrár lýðveldisins.
- Og nú er líka farið að skattleggja lífeyrissjóði landsmanna og skerða með því eftirlaun fólksins sem á sparnað sinn í sjóðunum. Hér er um að ræða enn eina vanhugsaða nýjung á sviði skattpíningarinnar.
- Meðal annars vegna skattlagningar lífeyrissjóðanna telur ASÍ að ríkisstjórnin sé að svíkja forsendur kjarasamninga frá síðasta vori og telur að langtímakjarasamningur gæti verið í uppnámi í byrjun næsta árs þegar samningurinn opnast tímabundið. Ríkisstjórn sem á í útistöðum við verkalýðshreyfinguna á ekki sjö dagana sæla.
- Í stað þess að leiða för þjóðarinnar upp úr kreppunni, eyðir ríkisstjórnin mikilli og óarðbærri orku í innbyrðis átök og valdabaráttu. Annar eins vandræðagangur í samstarfi innan ríkisstjórnar hefur ekki sést á Íslandi – alla vega ekki í ríkisstjórn sem þó heldur völdum þrátt fyrir stöðugar væringar.
- Ríkisstjórnin lagði upp með slagorð á borð við „Norræn velferðarstjórn“, „Skjaldborg um heimilin í landinu“ og „Nýja Ísland“. Öll eru þau orðin að skammaryrðum og hafa snúist upp í andhverfu sína.
Hér lýkur þessari upptalningu sem gæti því miður verið mun lengri.
Í skugga alls þessa birtist blaðagrein eftir fjármálaráðherra undir fyrirsögninni: „Ótvíræður árangur“ og önnur í nafni forsætisráðherra: „Merkin sýna verkin“, þar sem því er haldið fram að verkin séu til að státa af! Ráðherrar virðast lifa í einhverri annarri veröld en þjóðin utan stjórnarráðsveggjanna.
Röng efnahagsstefna síðustu þriggja ára hefur verið okkur dýr. Hún hefur tafið endurreisn Íslands, hún hefur rýrt kjör fólks og spillt afkomu og framtíðarhorfum atvinnulífsins. Þannig hefur hún reynst hernaður gegn fólkinu í landinu.
Megi nýtt ár færa okkur betri kosti.