Mikil hækkun fasteignamats leiðir til skattahækkana
Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS) hefur birt fasteignamat fyrir árið 2026, sem hækkar umtalsvert frá fyrra ári. Meðalhækkun fasteignamats nemur 9,2%. Samtök iðnaðarins telja að þessi mikla hækkun sé skýr vísbending um þann viðvarandi framboðsskort á húsnæðismarkaði sem hefur ríkt undanfarin ár. Sá skortur hefur verið ein helsta undirrót hærra húsnæðisverðs, sem hefur þrýst upp bæði verðbólgu, vöxtum og skattbyrði fyrirtækja og heimila. Samtök iðnaðarins hafa ítrekað kallað eftir endurskoðun á gjaldtöku stjórnvalda og sveitarfélaga þegar kemur að fasteignum, sem og nýrri gjaldtöku sem sveitarfélög eru farin að leggja á nýbyggingar. Fyrirliggjandi hækkanir á fasteignasköttum í kjölfar hærra fasteignamats, þvert á yfirlýsingar stjórnvalda, undirstrika mikilvægi slíkrar endurskoðunar.
Afleiðing skorts og áfellisdómur yfir skipulagsmálum
Þessi þróun er áfellisdómur yfir áherslum í skipulagsmálum og samstarfi ríkis og sveitarfélaga í húsnæðismálum. Framboð húsnæðis hefur ekki náð að mæta vexti samfélagsins. Það hefur skapað ójafnvægi og hraða verðhækkun á húsnæðismarkaðinum. Fasteignamat íbúða hækkar að meðaltali um 10,2%, sumarhúsa um 11,5% og atvinnueigna um 4,8%. Þessar tölur staðfesta áframhaldandi verðþrýsting sem er bein afleiðing framboðsskorts.
Jafngildir hærri skattbyrði sem dregur úr samkeppnishæfni
Hækkun fasteignamats leiðir beint til aukinna skatttekna sveitarfélaga, þar sem fasteignaskattar eru reiknaðir út frá matsverði. Fyrirtæki og almenningur standa því frammi fyrir hærri skattgreiðslum á næsta ári sem bætist ofan á annan rekstrar- og framfærslukostnað.
Háir fasteignaskattar draga úr samkeppnishæfni íslensk atvinnulífs en þeir eru háir hér á landi í alþjóðlegum samanburði líkt og kemur fram í greiningu PwC sem birt var samhliða fasteignamatinu í dag. Sem hlutfall af landsframleiðslu eru fasteignaskattar hér á landi meðal þeirra hæstu sem fyrirfinnast í samanburði við önnur lönd.
Þessi þróun gengur þvert á markmið stjórnvalda en regluverkið hér á landi veitir stjórnvöldum lítið svigrúm til að tempra hækkanir fasteignaskatta, ólíkt því sem tíðkast í samanburðarlöndum. Þar eru hvatar og ferlar sem gera stjórnvöldum kleift að bregðast við slíkum hækkunum, auk þess sem kerfið er mótað til að ýta undir uppbyggingu og lóðanýtingu.
Samtök iðnaðarins leggja áherslu á að bregðast við undirliggjandi orsökum
Samtök iðnaðarins ítreka mikilvægi þess að auka framboð húsnæðis með markvissri uppbyggingu, einfaldari regluverki, endurskoðun gjaldtöku og skilvirku skipulagsferli.
Án aðgerða til að auka framboð mun áframhaldandi skortur leiða til frekari verðhækkana húsnæðis, halda vöxtum háum, auka skattaálögur enn frekar og draga úr kaupmætti, samkeppnishæfni atvinnulífsins og lífsgæðum almennings.
Á vef HMS er hægt að nálgast upplýsingar um fasteignamatið og skýrslu PwC.