Umgjörð byggingarmarkaðar áhættuþáttur í hagstjórn
Umgjörð byggingarmarkaðarins er beinlínis áhættuþáttur í hagstjórn á Íslandi og því þarf að breyta. Og það er hagur allra að við breytum þessu í sameiningu því stöðugleiki á húsnæðismarkaði kæmi hinu opinbera ekki síst vel sem stórum launagreiðenda á Íslandi. Þetta kemur fram í grein Sigurðar Hannessonar, framkvæmdastjóra SI, og Halldórs Benjamíns Þorbergssonar, framkvæmdastjóra SA, í Markaðnum undir yfirskriftinni Síðasta átakið í húsnæðismálum.
Í greininni segja þeir að undanfarin 100 ár hafi reglulega verið ráðist í átak við uppbyggingu húsnæðis á Íslandi, oft í tengslum við alvarlegan húsnæðisskort. Sveiflur hafi einkennt byggingariðnað en þær séu samfélaginu kostnaðarsamar og því sé til mikils að vinna að uppbygging húsnæðis verði stöðug og í takt við þarfir markaðarins hverju sinni. Sú umgjörð sem stjórnvöld – bæði ríki og sveitarfélög – hafa mótað ýti undir óstöðugleika og því verði að breyta. Þeir segja að skortur á yfirsýn og á eignarhaldi á málaflokknum leiki stórt hlutverk en kjarni máls sé sá að núverandi starfsumhverfi byggingarmála sé óskilvirkt og óhófleg reglubyrði auki flækjustig sem hækkar kostnað. Boðleiðir séu of langar og ferlið að fyrstu skóflustungu sé of tímafrekt. Niðurstaðan sé sú að húsnæði sé dýrara en það þyrfti að vera og þetta hafi ekki einungis áhrif á efnahagslífið – enda sé byggingariðnaður um 8% af landsframleiðslu – heldur hafi þetta mikil áhrif á vinnumarkaðinn.
Vonandi síðasta átaksverkefnið í húsnæðisuppbyggingu
Þá kemur fram í greininni að átakshópur stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins um aukið framboð á íbúðum og aðrar aðgerðir til að bæta stöðu á húsnæðismarkaði hafi skilað 40 tillögum að úrbótum í janúar árið 2019. Í tengslum við undirritun Lífskjarasamninga nokkrum mánuðum síðar lýsti svo ríkisstjórnin yfir vilja til að vinna að innleiðingu tillagnanna. Með sameiningu málaflokka hjá ráðuneytum og stofnun Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar hafi margt jákvætt gerst og stór skref verið tekin í rétta átt. Þeir segja að stór vandamál séu þó enn til staðar, ekki síst sem lúti að eftirfylgni sveitarfélaganna sem fari með skipulagsvald, leyfisveitingar, vinnslu húsnæðisáætlana og lóðamál. Þá segja þeir að vonandi verði þetta síðasta átaksverkefnið í húsnæðisuppbyggingu en til þess að svo megi verða þurfi stjórnvöld, aðilar vinnumarkaðarins og sveitarfélög að vinna saman að nauðsynlegum og tímabærum umbótum. Til viðbótar þessum tillögum þá hafi OECD unnið tillögur til úrbóta varðandi byggingarmarkaðinn hér á landi og eftir eigi að hrinda þeim tillögum í framkvæmd.
Ráðast þarf að rót vandans sem liggur í umgjörðinni
Í grein Sigurðar og Halldórs Benjamíns kemur fram að Þjóðhagsráð hafi fjallaði um húsnæðismál á nýlegum fundi sínum en aðilar vinnumarkaðarins, ríki, sveitarfélög og Seðlabanki eigi aðild að þeim vettvangi. Þar séu því samankomnir þeir aðilar sem hafi það í hendi sér að koma á langþráðum stöðugleika á húsnæðismarkaði. Þeir segja greinargerð með 36 tillögum í heildstæðri nálgun til að tryggja stöðuga uppbyggingu húsnæðis hafi verið kynntar Þjóðhagsráði. Vandinn sé að það vantar fleiri íbúðir á markaðinn og hann verði einungis leystur til lengri tíma með því að ráðast að rót vandans sem liggi í umgjörðinni.
Færa málefnin í eitt ráðuneyti í kjölfar kosninga
Einnig kemur fram í grein þeirra að með því að sameina þá málaflokka sem snúa að uppbyggingu í einu ráðuneyti fáist yfirsýn og skýr ábyrgð á málaflokknum. Það sé best gert með því að færa húsnæðis- og byggingamál yfir í samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneyti og færa skipulagsmál yfir í sama ráðuneyti. Þeir segja að í kjölfar kosninga sé tækifæri til þessara breytinga. Þannig yrði til öflugt innviðaráðuneyti sem bæri ábyrgð á uppbyggingu húsnæðis, vega og mannvirkja, fjarskiptum og sveitarstjórnarmálum. Samhliða þessu þyrfti að huga að auknu samstarfi eða sameiningu stofnana sem hafi með þessu mál að gera. Sveitarfélögin þurfi að taka aukna ábyrgð, innleiða stafrænar lausnir, hraða leyfisveitingum og auka framboð á lóðum. Þá segja þeir að auka þurfi yfirsýn á markaðinn með greinargóðum rauntímaupplýsingum um íbúðir í byggingu og einfalda regluverkið enn frekar. Vandinn sé ljós, afleiðingar hans séu ljósar og lausnirnar liggi fyrir, það sé ekki eftir neinu að bíða.
Hér er hægt að lesa greinina í heild sinni.
Markaðurinn / Frettabladid.is, 19. maí 2021.